دکتر محمدابراهیم ضرابیها

تفسیر زیارت عاشورا در بستر تاریخ | خودکاوی و خودشناسی | معادشناسی | مولانا | اسماء و صفات الهی

تفسیر زیارت عاشورا در بستر تاریخ | خودکاوی و خودشناسی | معادشناسی | مولانا | اسماء و صفات الهی

دکتر محمدابراهیم ضرابیها

دکتر محمدابراهیم ضرابیها محقق اسلامی و نویسنده ایرانی در زمینه ادبیات و عرفان اسلامی است.

۳۵ مطلب با موضوع «تفسیر زیارت عاشورا در بستر تاریخ :: فرازهای جلسات» ثبت شده است

 

۱-اولین جمع آوری زکات (۱محرم)

۲-روی آوردن قبایل مختلف شبه جزیره عربستان به سمت اسلام

۳-وقوع غزوه تبوک (۱۹ رجب)

۴-بهانه جویی برخی توانگران در شرکت در غزوه تبوک و نزول آیات در اینباره

۵-وقوع ۶ سریه

۶-کارشکنی منافقان از شرکت در جنگ و نزول آیات در اینباره

۷-جانشین کردن حضرت علی در شهر مدینه توسط پیامبر در جنگ تبوک و بیان حدیث منزلت

۸-اسلام آوردن تمیم بن اوس خارجه داری از صحابه پیامبر

۹-نزول آیه اخوت و اجرای عقد اخوت بین همه مسلمین

۱۰-رسول خدا بریدة بن حصیب را برای گرفتن خراج به اسلم و غفار فرستاد

۱۱-واقعه اصحاب عقبه

۱۲-ساختن مسجد ضرار و نزول آیات درباره آن

۱۳-جایگزینی امام علی به جای ابوبکر در رساندن آیات برائت در ۱ ذی الحجه

۱۴-واقعه مباهله در روز ۲۴ ذی الحجه

۱۵-حاتم بخشی امام علی در رکوع نماز(آیه ولایت)در ۲۴ ذی الحجه

۱۶-شکستن بت لات توسط ابوسفیان و مغیره به دستور پیامبر

۱۷-درگذشت ام کلثوم دختر رسول الله در ماه شعبان

۱۸-درگذشت عبدالله بن ابی در ذی القعده (سرکرده منافقان)

۱۹-نزول سوره برائت

۲۰-درگذشت ابراهیم فرزند رسول الله

 

 

مهمترین وقایع سال هشتم هجری به شرح زیر میباشد:

 

🔘جنگ موته در ۵ جمادی‌الاول

🔘فتح مکه در ۱۸ رمضان

🔘غزوه حنین در شوّال

🔘غزوه طائف در ماه شوّال

🔘وقوع 22 سریه 

🔘اسلام آوردن ابوسفیان بعد از فتح مکه

🔘بیعت زنان و مردان با پیامبر(ص) بعد از فتح مکه

🔘ولادت ابراهیم فرزند پیامبر اسلام (ص) (۷ ذیحجه)

🔘اسلام آوردن عمرو بن عاص سهمی از مخالفان حضرت علی(ع) و نماینده معاویه در ماجرای حکمیت.

🔘وفات زینب بنت رسول الله(ص) بزرگترین دختر پیامبر(ص).

🔘شهادت جعفر بن ابی طالب در جنگ موته.

🔘شهادت زید بن حارثه در جنگ موته.

🔘شهادت عبدالله بن رواحه در جنگ موته.

🔘بشر بن براء، که در جنگ خیبر مسموم شد و بعد از یکسال از دنیا رفت.

🔘درگذشت حلیمه سعدیه مادر رضاعی پیامبر (ص)

 

همراهان گرامی تفسیر زیارت عاشورا در بستر تاریخ; در جلسات آینده با مهمترین وقایع سال هفتم هجری با شما خواهیم بود:


🔘 غزوه خیبر

🔘 آمدن جعفر بن ابیطالب از حبشه

🔘 آمدن ام حبیبه همسر پیامبر از حبشه

🔘 ازدواج با میمونه دختر حارث بن حزن

🔘 ازدواج با صفیه دختر حی بن اخطب

🔘 قضای حج عمره

🔘 خواب ماندن رسول خدا و فوت نمازش

🔘 داستان معجزه ردالشمس

🔘 ساختن منبر برای رسول خدا

🔘 تشریح چند حکم در خیبر

🔘 شخصیت ابوهریره و اسلام آوردن او

🔘 ماجرای فدک و غصب آن در طول تاریخ


  • غزوه ذی قرد
  • غزوه دومه الجندل
  • واقعه طلب باران
  • غزوه بنی مصطلق
  • ازدواج پیامبر با جویره
  • ولادت حضرت زینب کبری
  • غزوه خندق (جنگ احزاب)
  • واقعه افک
  • شهادت سعد بن مغاذ
  • اسلام آوردن مغیرة بن شعبة


  • ازدواج پیامبر با زینب دختر خزیمه
  • ازدواج پیامبر با ام سلمه
  • ولادت امام حسین (ع) در سوم شعبان
  • حادثه رجیع (شهدای قرآن)
  • سریه بئر معونه
  • غزوه بنی نضیر
  • غزوه ذات الرقاع
  • غزوه بدر صغری
  • حکم نماز خوف
  • حکم حرمت شراب
  • وفات فاطمه بنت اسد


  • ۱۵ رمضان ۳ هجری؛ ولادت امام حسن مجتبی (ع)
  • ولادت خضین بن منذر رقاشی
  • ولادت سائب بن یزید کندی
  • ۷ شوال ۳ هجری؛ غزوه احد و شکست مسلمانان مدینه از کفار مکه وشهادت حمزة بن عبدالمطلب و۷۰ تن از مسلمانان از جمله مصعب بن عمیر و حنظله بن ابی عامر
  • 8 شوال ۳ هجری ؛ غزوه حمراءالاسد
  • جمادی الثانی۳ هجری، وقوع سریه ذات عرق
  • وقوع عزوه بحران

 

  • علل تغییر قبله

 مفسران قرآن علل تغییر قبله را چنین برشمرده‌اند:

  • در سال‌های حضور پیامبر(ص)در مکه، خانه کعبه محل نگهداری بت‌های مشرکان بود. از این رو، پیامبر(ص) به طور موقت با فرمان خداوند به بیت المقدس روی گرداند و به این ترتیب، صفوف مسلمانان از مشرکان که به کعبه اهتمام می‌ورزیدند، جدا گشت.
  • با تشکیل حکومت پیامبر(ص) در مدینه، جامعه مسلمانان تا حدی استوار گشت و صفوف آنان از دیگران کاملاً مشخص شد. از این رو، دیگر قبله‌بودن بیت المقدس ضرورت نداشت و پیامبر(ص) خواستار تغییر آن شد؛ ضمن آنکه کعبه، کهن‌ترین خانه توحید و اصیل‌ترین کانون پیامبران بود. همچنین با صدور حکم تغییر قبله، مسمانان از یهودیان که به سوی بیت المقدس متوجه بودند، مشخص می‌شدند.
  • پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه، یهودیان از قبله‌بودن بیت المقدس، سوءاستفاده کرده و آن را نشانه نقص اسلام و حقانیت خود معرفی می‌کردند. (بقره، ۱۴۶؛ انعام، ۲۰) بنابر برخی روایات، یهودیان مدینه مدعی بودند که مسلمانان قبله‌ای نداشته‌اند و آنان مسلمانان را به سوی بیت المقدس راهنمایی کرده‌اند.

     از حکمت‌های تغییر قبله، آزمایش مسلمانان بوده است؛ زیرا آنان که پیرو راستین فرمان خداوند بودند، بدون تعصب و اکراه این تغییر را پذیرفتند؛ ولی آنان که ایمان خالص نداشتند و به مقام تسلیم نرسیده بودند، هم‌آوا با یهودیان، بهانه‌جویی و چون و چرا را آغاز کردند و اطاعت از این دستور را بسیار دشوار یافتند.

 

  • واکنش‌ها و پیامدهای تغییر قبله

تغییر قبله واکنش‌ها و پیامدهایی داشت که برخی از آنها از قرار زیر است:

شماری از مسلمانان از بر باد رفتن پاداش عبادت‌های گذشته خود و مردگانشان ابراز نگرانی کردند. پیامبر(ص) با تلاوت آیه ۱۴۳ سوره بقره به آنان پاسخ داد: وَمَا کَانَ اللَّـهُ لِیُضِیعَ إِیمَانَکُمْ ۚ إِنَّ اللَّـهَ بِالنَّاسِ لَرَ‌ءُوفٌ رَّ‌حِیمٌ

(ترجمه: خدا ایمان شما را تباه نمى‌کند، چراکه او بر مردمان مهربان و بخشاینده است)[ بقره–۱۴۳] .

 زبان سرزنش مشرکان متعصب و دشمن اسلام، که مسلمانان را به سبب قبله‌کردن بیت المقدس، نکوهش می کردند، کوتاه شد. بسیاری از دیگر مردم حجاز که علاقه‌ای ویژه به کعبه داشتند، با تغییر قبله مسلمانان به کعبه، به اسلام نزدیک شدند و یکی از موانع اسلام‌آوردن آنها از میان رفت. قرآن به این مطلب اشاره کرده است: «از هر جا بیرون شدی، روی خود را به سوی مسجدالحرام کن تا مردم بهانه‌ای بر ضد شما نداشته باشند

 یهودیان حجاز از این رویداد سخت ناخرسند شدند و به تبلیغ بر ضد مسلمانان پرداختند.

 

  • مطالب فوق گزیده ای از جلسه چهل و دوم سخنرانی تفسیر زیارت عاشورا بود، برای دریافت مطالب کاملتر به فایل صوتی جلسه چهل و سوم مراجعه کنید.
  • نماز به سمت بیت المقدس
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پیش از هجرت، ایامی که در مکه معظمه حضور داشتند، نمازهای خویش را به سمت بیت المقدس، واقع در فلسطین به جای می آوردند، ولیکن طوری می ایستاد که کعبه معظمه، میان وی و بیت المقدس قرار می گرفت و در واقع، به صورتی نماز می خواند که کعبه و بیت المقدس، هر دو، قبله وی قرار می گرفتند.
پس از هجرت به یثرب، از ربیع الاول سال اول تا نیمه رجب سال دوم هجری، به مدت هفده ماه، به سوی بیت المقدس نماز می گذارد و سایر مسلمانان نیز به پیروی از آن حضرت، به آن سمت عبادت می کردند.
در مدینه، یهودیان فراوانی زندگی می کردند و برخی از آنان، مسلمانان و به ویژه حضرت محمد صلی الله علیه و آله را سرزنش کرده و می گفتند: شما تابع قبله مائید.
پیامبر صلی الله علیه و آله، از این جهت اندوهناک بود و به آفاق آسمان ها نظر می کرد و منتظر امر پروردگار منان بود.

  • تغییر قبله
سرانجام در نیمه رجب سال دوم، هنگامی که آن حضرت در مسجد بنی سلمه مشغول نماز ظهر بود (شیخ مفید، تغییر قبله را از نماز عصر ذکر کرده است) و دو رکعت آن را به سمت بیت المقدس به جای آورده بود، جبرئیل امین فرود آمد و بازوی مبارکش را گرفت و او را به جانب کعبه برگردانید.
چگونگی تغییرِ بیش از ۱۶۰ درجه‌ای قبله در بین نماز جماعت، از مسائل در خور توجه این واقعه است.

در آن هنگام این آیه شریفه (آیه 144 سوره بقره) بر رسول خدا صلی الله علیه و آله نازل شد:

قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَیْثُ مَا کُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ لَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا یَعْمَلُونَ
یعنی: نگاه های انتظار آمیز تو را به سوی آسمان برای تعیین قبله می بینیم. اکنون تو را به سوی قبله ای که از آن خشنود باشی، باز می گردانیم. پس روی خود را به سوی مسجدالحرام کن و هر جا باشید، روی خود را به سوی آن بگردانید…

از آن پس، کعبه و مسجدالحرام، قبله گاه مسلمانان شد و از هر کجا عالم به سوی آن عبادت می کنند.
چون نماز پیامبر صلی الله علیه و آله و برخی از مسلمانان، در یک وقت به دو قبله خوانده شد، مسجد بنی سالم، به مسجد ذوالقبلتین شهرت یافت.

  • محل تغییر قبله
در زمینه محل واقعه تغییر قبله، میان مورخان، اتفاق نظر وجود ندارد. منابع تاریخی سه مکان را برای این واقعه ذکر کرده‌اند:

  • مسجد محله بنی سلمه در شمال غربی مدینه که به مسجد ذوقبلتین مشهور است. بییشتر مورخان این مسجد را مکان وقوع تغییر قبله دانسته‌اند؛
  • مسجد قبیله «بنی سالم بن عوف» که پیامبر(ص) نخستین نماز جمعه را در آن گزارد؛
  • مسجدالنبی.

  • مشکل تغییر قبله در حال نماز جماعت
 بیت المقدس در سمت شمال مدینه و مسجدالحرام در جهت جنوب آن است. از این رو، پیامبر(ص) به عکس آن جهت که روی بدان داشت، چرخیده است. بر این اساس این شبهه پدید آمده است که در این نماز، مأمومان بر امام و نیز زنان بر مردان پیش افتاده‌اند؛اما برخی منابع گفته‌اند، پیامبر(ص) پس از چرخیدن به سوی کعبه، از جای خود در جلو مسجد به سمت آخر آن حرکت کرده است و مأمومان نیز به پیروی از امام جماعت خود، رو به #کعبه جا به جا شده‌اند. بر پایهٔ این گزارش، امام جماعت به چرخش۱۸۰ یا ۱۶۰ درجه‌ای اکتفا نکرده است؛ زیرا پشت سر او در مسجد، جایی نبود تا صف مردان و زنان تشکیل شود.

  • مطالب فوق گزیده ای از جلسه چهل و دوم سخنرانی تفسیر زیارت عاشورا بود، برای دریافت مطالب کاملتر به فایل صوتی جلسه چهل و دوم مراجعه کنید.


خُزَیمَة بن ثابِت بن فاکه بن ثَعْلَبَة بن ساعده انصاری ، اهل مدینه، از قبیله اوس و طایفه بنی خَطْمَه، از صحابه پیامبر اکرم(ص) و حضرت علی (ع) که در گرویدن به اسلام و پیامبر(ص)، بر تمامی افراد قبیله خویش پیشی گرفت. به سبب شهادتش به نفع پیامبر در ماجرای معامله یک اسب، پیامبر به او لقب ذوالشهادتین داد. وی در جنگ صفین در رکاب حضرت علی(ع) به شهادت رسید.

 مادرش، کبْشَة دختر اَوْس، از بنی ساعده بود. کنیه خزیمه را ابوعماره نوشته‌اند.از زندگی پیش از اسلام وی خبری در دست نیست.

 زمان اسلام آوردن وی مورد اختلاف است. برخی اسلام وی را پیش از نبرد بدر(سال دوم هجری) و گروهی پس از آن و پیش از نبرد احد (سال سوم) دانسته‌اند. او پس از اسلام آوردن به همراه عمیر بن عدی بن خرشه مأمور شکستن بت‌های قبیله خود شد.

خزیمة بن ثابت به لقب ذوالشهادتین معروف است،زیرا در جریان گواهی خواستن بر صحت یک دادوستد، شهادت داد و رسول خدا شهادت او را به منزله شهادت دو شاهد عادل پذیرفت. گواهی خزیمه درباره اسبی از پیامبر، به نام #مُرْتَجِز، بود که پیامبر آن را از یک اعرابی خرید؛ اما آن اعرابی معامله را به تحریک برخی منافقان انکار کرد و خزیمه به نفع رسول خدا شهادت داد. پیامبر از او پرسید: «چگونه شهادت می‌دهی، در حالی که تو همراه ما نبودی؟». خزیمه پاسخ داد: «من می‌دانم که تو جز حق نمی‌گویی، چگونه تو را در آوردن دینی از جانب خدا تصدیق کنیم، ولی ادعایت بر خرید اسبی از یک اعرابی پلید را تصدیق نکنیم؟». پس از آن، پیامبر فرمود: «هر که خزیمه به نفع یا برضد وی برای او شهادت دهد، او را بس است». ظاهراً این شهادت ناشی از ایمان استوار خزیمه به رسول خدا و اسلام بوده است. این امر موجب موقعیتی بس ارزشمند برای خزیمه شد و مردم مدینه اعم از اوس و خزرج بدین امر افتخار می‌کردند. مردم اوس می‌گفتند: «کسی که پیامبر خدا شهادت او را به مثابه شهادت دو نفر قرار داد، از میان ماست».

 

  • مطالب فوق گزیده ای از جلسه چهل و یکم سخنرانی تفسیر زیارت عاشورا بود، برای دریافت مطالب کاملتر به فایل صوتی جلسه چهل و یکم مراجعه کنید.